Les 3: 5 basisregels voor het schrijven van fictie!

Regel 1 : Schrijven is een proces waarin helderheid gezocht wordt en al van bij het begin keuzes moeten gemaakt worden.

Het schrijfproces vindt plaats in de hersenen; de rechterhersenhelft wil alles neerschrijven wat in ons hoofd opkomt, de linkerhelft zoekt bruikbare zinnen, woorden en ideeën en brengt daarin structuur.

Schrijven betekent dus helderheid zoeken in een massa woorden die aangereikt worden door ze samen te smelten tot een leuk en samenhangend verhaal. Twee keuzes bij het begin kunnen al medebepalend zijn waarom het ene verhaal de lezer boeit en ontroert, terwijl het andere hem teleurstelt.

De eerste keuze is de tijd waarin het verhaal verteld wordt.

Als iemand een verhaal in de tegenwoordige tijd vertelt, voelt de toehoorder of de lezer zich daar meer bij betrokken, alsof hij zelf aan de actie deelneemt. Die afstand is groter wanneer in de verleden tijd geschreven wordt, maar die verteltijd heeft dan weer als groot voordeel dat de schrijver zich beter kan opstellen als de alleswetende verteller.

Een tweede keuze is het perspectief waaruit het verhaal verteld wordt.

Schrijven in de ik-vorm maakt een boek intiemer, alsof het hoofdpersonage zijn verhaal rechtstreeks met de lezer deelt. Vertellen in de derde persoon is misschien iets minder direct, maar doet wel veel meer mogelijkheden in het vertellen van een verhaal ontstaan.

Regel 2 : Het is absoluut nodig vooraf een plan te maken zoals een architect dat doet

Recensenten die een boek bespreken zeggen vaak ‘dat boek staat er als een huis’. Niets is minder waar. Een stevig huis vraagt een stevige fundering, een stevig boek vereist een goed plan. Daarin spelen drie steunende elementen een rol:

keuze van het soort verhaal
keuze van de personages
vastleggen van de plot

Regel 3 : De keuze van het soort verhaal onderscheidt je van de andere schrijvers

Zoals gezegd is de schrijver het sterkst in het genre dat hem best ligt en waar hij wellicht al een hoop of op zijn minst een zekere leeservaring heeft. Ook daar strekken voorbeelden natuurlijk, maar het betreden van platgetreden paden moeten zoveel mogelijk vermeden worden. De schrijver zal eerder op zoek gaan naar originaliteit en zal proberen uit te munten in eigenheid. Geen dertien in een dozijn dus.

Toch moet de auteur ook oog hebben voor de tendensen die zich in de markt ontwikkelen. Poëzie is altijd al op gebied van verkoop het zwakke broertje geweest, spannende boeken doen het al jaren erg goed in de verkoop. Eens de richting gekozen, is volharding het toverwoord. J.K. Rowling had van meet af aan beslist om een fantasy boek te schrijven, een genre waar ze van hield en waar ze bedreven in was. Ondanks het feit dat haar manuscript ettelijke keren door uitgevers afgewezen werd, zette ze door. Het vervolg ken je. Dus doe wat je interesseert en waar je denkt dat je goed in bent.

Regel 4 : Neem de nodige tijd bij het bedenken van de personages

Vaak krijgen schrijvers te horen dat hun boek te onoverzichtelijk wordt door het teveel aan personages. De lezer haakt dan af, omdat hij door de bomen het bos niet meer ziet.

Ons lijkt een twintigtal personages het maximum dat een doordeweekse lezer aankan. Als er meer personages nodig zijn om het verhaal gestalte te geven is het vaak nuttig om vooraan in het boek een lijst met de personages te plaatsen, waar de lezer zo nodig steeds naar terug kan grijpen en op die manier in een handomdraai weer mee is met het verhaal.

Een andere vaak gehoorde kritiek is dat de personages in een boek van bordkarton zijn. Dat betekent dat soms zelfs het hoofdpersonage er niet in lukt de interesse van de lezer op te wekken. Daarom is het uitermate belangrijk aandacht te besteden aan:

de fysieke eigenschappen van de personages: geef al van bij de eerste verschijning mee hoe groot iemand is, welke kleren hij of zij draagt, welke tics hij of zei heeft, hoe iemand praat, loopt, kijkt
welk karakter hebben ze: gaat het over een grompot, een vrolijke Frans, een droefgeestig iemand, lusten ze een biertje
welke is hun achtergrond en wat hebben ze in het verleden allemaal gedaan: hun beroep, in welk huis wonen ze en hoe is dat bemeubeld, in welke auto rijden ze, welke vrienden hebben ze, komen ze uit een warm nest

Wat geldt voor mensen, geldt natuurlijk even goed voor dieren. Als de schrijver het heeft over een paard, kan dat zowel gaan over een jong veulen als over een oude knol. Het paard kan wit, zwart of bruin zijn. Kenmerken geven is en blijft de boodschap.

Regel 5 : Zorg voor een originele plot

Vooral bij spannende boeken is de plot van levensbelang. Alhoewel het verhaal op voorhand zo goed als vastligt, is het vaak het geval dat de auteur tijdens het schrijven zo meegesleept wordt door zijn eigen verhaal dat van het plan afgeweken wordt en het verhaal een andere wending krijgt.

Dat is op zich geen erg als de schrijver het verhaal maar in handen blijft houden. Bovendien is het nagenoeg altijd zo dat de plot gedurende het schrijfwerk voortdurend verfijnd wordt, zodat het uiteindelijke resultaat er anders uit ziet dan de schrijver eerst in gedachten had. Juist dat maakt het schrijven zo boeiend en betekent dat het verhaal echt echt leeft en soms zelfs een eigen leven gaat leiden.

Er zijn op dit gebied dus twee soorten schrijvers:

De grootste groep bestaat uit zij die het verloop van het verhaal en de plot of het einde al van bij het begin vastgelegd hebben in een plan en daar tijdens het schrijven geen duimbreed van afwijken.
Een tweede groep heeft alleen de grote lijnen van het verhaal en de plot in het hoofd en laat zich door het verhaal meedrijven. Dat kan vaak tot onverwachte wendingen en zijsprongen leiden, maar kan even goed de niet oplettende schrijver zodanig ver van zijn beginidee doen wegdrijven dat hijzelf de draad van het verhaal verliest. Dat leidt dan vaak tot wat de uitgever onregelmatigheden of tegenstrijdigheden in het verhaal gaat noemen, een zonde die de schrijver maar best vermijdt.